آشنایی با کاکتوسها و منشا آن

 

آشنایی با کاکتوسها

کاکتوسkaktos

از واژه یونانی آن  به معنای گیاه خاردار یا سوزش دار گرفته شده است

کاکتوسها از گروه گیاهان گوشتی و از رده دوﻟﭘه ایهای جدا برگ که سر دسته  تیره ویژه ای بنام

Cactaceaes

می باشند و با تیره های دیگر دوﻟﭘه ایها، تفاوتهای کلی دارندزیرا ساقه این گیاه بسیار ضخیم  و از حالت استوانه  خارج و برگها نیز شکل اصلی خود را از دست داده اند وبه

صورت خارها و تیغ های کوچکی در نقاط  گوناگون در آمده اند

زادگاه و رویشگاه اصلی آنها قاره آمریکا است و ﭘس از رده ارکیده ها ، بزرگترین تیره گیاهان را

ﭘدید آورده اند. این گیاهان در دشتهای بزرگ و جنگلهای آفریقای جنوبی ، استرالیا و همچنین

کناره های اقیانوس اطلس و ﭘهنه های مدیترانه ای نیز یافت می شوند.

در بیابانهای قاره آمریکا بیش از ۱۰۰۰ گونه کاکتوس  با ساختاری متفاوت و در شکل ، رنگ و

اندازه های گوناگون از چند سانتیمتر تا ۱۵-۲۰ متر در حال  رشد و نمو هستند.

همگی این گیاهان دارای شیره هستند و از همین رو مقدار فراوانی رطوبت را در خود  نگاه  میدارند.

و گاه همین ویژگی ، تشنگانی را که در بیابان ها  و دشت های خشک و سوزان به دام افتاده اند از

مرگ رهانیده اند تفاوت بزرگ و ﭘایه ای کاکتوس ها از سایر گیاهان ، توانایی و استواری شگفت انگیز آنها  در برابردگرگونیها و شرایط سخت و نامساعد طبیعی است. کاکتوس ها حتی از اندکی رطوبت ، بیشترین

استفاده را نموده و زمان زیادی را با کمترین مقدار آب و مواد غذایی زنده می مانند.

کاکتوس ها به دلیل نداشتن برگ ، فتوسنتز و غذا سازی و تبخیر وتعرق را به وسیله ی ساقه های خودکه بند بند و نیمه گوشتی و دارای سبزینه اند ، انجام می دهند.

روی ساقه ها با کوتیکول ﭘوشیده شده که دارای ماده مومی است.به مرور زمان و به سبب روند تکاملی برگ کاکتوس ها به خار و تیغ تبدیل شده است.خارها مسئولیت حفاظت گیاه را بر عهد دارند.

گل های کاکتوس بسیار چشمگیر ، عموما درخشان و بزرگ هستند اما عمری بسیار کوتاه دارند.

گل ها عموما منفرد ، منظم و کامل هستند. شمار کاسبرگ ها ، گلبرگ ها و ﭘرچم های آنها زیاد و

روی هم رفته روی یک خط مار ﭘیچی جای دارند و در بیشتر موارد  همگی مراحل تبدیل کاسبرگها

به گلبرگها در آنها به خوبی مشهود است. چهار تا هشت برچه دارند که بر روی هم تخمدانی یک خانه

با تخمک های فراوان با تمکن جانبی را  ﭘدید می آورند.

گل ها در رنگ های گوناگون چون سرخ ، صورتی ، ارغوانی ، زرد طلایی ، زرد مایل به سبز و

بیشتر در بهار و تابستان و برخی در ﭘاییز و زمستان نیز نمایان می شوند . در برخی گونه ها گلها تنها در شب شکفته می شوند.

زیبایی و عطر گل سبب جلب زنبور و سایر حشرات گرده افشان  شده و باعث لقاح می شود و ﭘس از آن دانه های بذر تشکیل میشود. ﮐﭘسول تخم بزرگ بوده و در برخی خوراکی می باشد. نکتار گل کم و بیش شیرین و شفاف است.

ریشه کاکتوس ها سطحی ولی تا اندازه ای نیرومند و گسترده اند. ﭘاره ای ریشه ها غده ای و برخی دارای ریشه عمیق هستند.

ﭘرزها و کرکهای سطحی کاکتوس در جلوگیری از تابش آفتاب و جذب ﭘرتوهای فرابنفش ، احتمال سوختگی را از بین برده و در نگهداری رطوبت بسیار کارساز هستند.

کاکتوس ها گیاهانی نور ﭘسند و بیشتر آنها  در آفتاب کامل رشد خوبی خواهند داشت و به سبب  انباشت آب در ساقه و تنه های خود نسبت به خشکی و گرما ﭘایداری نشان داده  و از همین رو گیاهانی مناسب برای نگهداری و ﭘرورش درون ﭘاسیوهای کم و بیش خشک و ﭘنجره های  رو به جنوب و آفتابی  منازل می باشند.

بافت کاکتوس ها دارای سبزینه (=کلروفیل) بوده و با دریافت نور خورشید مواد کانی جذب شده از خاک را ﭘرورده و غذای یاخته های خود را فراهم می سازند.

میوه ممکن است آبدار یا خشک باشد ولی دارای تیغه های جدا کننده ای که دانه یا گروه دانه ها را از هم جدا کند، نیست.

در بین گیاهان بیشماری که در روی زمین میرویند ، گروهی به علت کم نیاز بودن و داشتن شکل ویژه و روش زندگی مخصوص بخود ، سادگی نگهداری و پرورش و در عین حال داشتن زیبائی خاص و گلهای بسیار دلفریب، لطیف و زیبا ، دارای امتیازات بسیار ارزنده ای میباشند . این گیاهان با ذخیره کردن آب و مواد غذائی بیشتر در بافتهای خود قابلیت بردباری و سازگاری زیاد داشته و مخصوصأ در برابر خشکی و کم آبی بسیار مقاوم هستند
اکثر این گیاهان را کاکتوس ها و یا دیگر گیاهان گوشتی تشکیل میدهند. این گیاهان در سرتاسرکره زمین از بیابانهای خشک آمریکا و آفریقا تا انتهای قاره آسیا به چشم میخورند و عجیب اینکه شکل جالب و گلهای لطیف و فوق العاده زیبا و رنگین این گیاهان بیش از حد دل انگیز و سحرآمیز است و نظر هر بیننده را بخودجلب می کند
رویشگاه های طبیعی اکثر این گیاهان در نقاطی از بیابان های خشک کره زمین قرار دارد که میزان بارندگی در آنها بسیار کم است و سالیان سال حتی قطره بارانی در آن نمیبارد ولی وجود این گیاهان گوشتی و برخی کاکتوس ها می توانند چنین شرایط سخت زیستی را با بردباری شگفت انگیز تحمل نمایند و زنده و زیبا بمانند .

نگهداری و پرورش ، مراقبت و تکثیر این گیاهان نیز بسیار آسان است واین خود باز هم امتیاز بزرگی برای آنها بشمار میرود . در قرن بیستم توجه مردم جهان به کسب اطلاعات هرچه بیشتر دربارهٔ این گیاهان بطور قابل ملاحظه ای بالاتر رفته است . بطوریکه با تشدید پدیده آپارتمان نشینی در جهان و کمبود فضای کشت و کار گیاهان برای شهرنشینان ، پرورش و نگهداری گیاهان کم نیاز جالب و زیبا اهمیت خاصی پیدا کرده است . تأسیس حرارت مرکزی ( شوفاژ ) در منازل و آپارتمان ها نیز محیط بسیار مساعدی در منازل و آپارتمان ها برای نگهداری و پرورش این قبیل گیاهان بوجود آورده است . تجربه نشان داده است که اکثر گیاه گوشتی و کاکتوس ها را میتوان در شرایط منزل و آپارتمان بخوبی نگاهداشته و وادار به گل دادن نمود
گیاهان گوشتی و کاکتوس ها همه یک جور نیستند و هریک به جنس یا تیره ای از گیاهان تعلق داشته و دارای ویژگی خاصی است که دانستن آنها کار نگهداری و تکثیر گیاه را آسانتر مینماید. علاوه بر شکل ظاهری شیوه رویش ، زمان گل دادن ، میزان تولید گل و غیره در آنها با شرایط محیط زیست به شدت بستگی دارد . دانشمندان گیاه شناس هریک از گونه های این گیاهان را با نام علمی و ویژگیهای گیاهی می شناسند . ولی اشخاص با ذوق که به جمع آوری این گیاهان می پردازند ، آنها را غالبأ با مقایسه شکل ظاهری و از روی شباهتی که بهم دارند ، تمیز میدهند
در برخی از این گیاهان شکل ظاهری نیز در سنین جوانی و پیری متفاوت است و این پدیده مشکل بزرگی از نظر شناخت و تشخیص آنها بوجود می آورد . تکثیر غالب این گیاهان به وسیله کاشتن بذر است ولی میتوان گونه هائی از آنها را به وسیله قلمه زدن و پیوند نیز زیاد کرد . شکل ، اندازه و زمان گل دهی و شیوه ازدیاد کاکتوسها و گیاهان گوشتی در گلدان و در باغها با آنچه که در طبیعت و رویشگاه های طبیعی صورت میگیرد ، بسیار متفاوت است .

البته در رویشگاه های طبیعی ابعاد این گیاهان بزرگتر است و حتی آنها گاهی گیاهان غول آسائی را مانند درختان جنگلی تشکیل میدهند . مردم عادی همه گیاهان گوشتی راظاهرأ جزء کاکتوسها بشمار میآورند. ولی باید دانست که همه کاکتوسها گیاهان گوشتی هستند ، در صورتیکه همه گیاهان گوشتی جزء تیره کاکتوسها نیستند و برخی از آنها جزء تیره های دیگر گیاهی مانند : تیره سوسن ها ، آناناسها ، آماریلیسها ( نرگس ها ) و غیره میباشند
بهرحال از ویژگیهای همه این گیاهان این است که آنها روشنائی پسند هستند و شدت و مدت تابش نور خورشید در شیوه رویش و گلدهی آنها بسیار مؤثر است . برخی از آنها نیز از آفتاب شدید لطمه بسیار میبینند و سایه روشن را ترجیح می دهند . آبیاری فراوان و مداوم باعث رشد سریع و افزایش بافتهای گیاهی آنها شده و مانع گل دادن به موقع و منظم آنها میگردد .

مراقبت های لازم :

اکثر گیاهان گوشتی و کاکتوس ها پس از گذراندن استراحت زمستانی در فروردینماه فعالیت و رشد خودرا آغاز میکنند . بویژه این شروع رویش از نیمه دوم فروردین ماه به بعد شدیدتر میشود. بنابراین شایسته است که این مرحله از زندگی کاکتوسها و گیاهان گوشتی مورد توجه قرار گیرد . در این ماه که فصل زمستان را پشت سر گذاشته گیاه در گلدان بوده خاک آن مرتبأ شسته شده ، گلدان از ریشه گیاه پُر شده و عرصه زندگی برای دوره جدید رویش گیاه تنگ تر شده است . بنابراین باید آنرا از گلدان زمستانه بیرون آورد و به تناسب بزرگی بوته آن ، گلدان جدیدی را برای آن در نظر گرفته و گلدان را عوض کرد . با تعویض گلدان ، ریشه در مجاورت خود خاک جدید و غنی و حاصلخیز پیدا کرده و به راحتی رشد خود را آغاز می نماید و حاصل رشد آن گسترش قسمت های گیاه می باشد
برای کاشت این گیاهان گلدانهای سفالی معمولی با ابعاد متفاوت بهترین گلدانها هستند زیرا از جدار متخلخل آنها اولا رطوبت اضافی گلدان به بیرون نشت کرده سلامت ریشه گیاه را تأمین می کند و ثانیأ هوا میتواند وارد فاصله خاکدانه های گلدان شده و در اطراف ریشه تهویه کافی صورت گیرد . در برخی از کشورهای اروپایی و صنعتی که گلدانهای سفالی کم است کاکتوسها و گیاهان گوشتی را معمولا در ظروف و گلدانهای پلاستیکی میکارند ولی باید گفت که در این صورت رشد گیاه کاهش یافته و گیاه ضعیف و ناتوان می گردد و مدتهای مدیدی کوچک و بدون گسترش باقی میماند . از نظر خاک کاکتوسها به خاکهای آلی و کودهای حیوانی زیاد نیاز چندانی ندارند و در روی خاکهای معدنی نیز بخوبی می رویند و گل میدهند
 بنابراین برای انتخاب خاک گلدان آنها مخلوطهای زیرین را پیشنهاد میکنیم که بر حسب در دسترس بودن میتوان از آنها استفاده نمود
۱) خاک باغچه یک قسمت ، ماسه رودخانه یک قسمت ، خاکروبه (پوسیده زباله یا کمپوست ) یک قسمت
۲) گاهی شرکتهای تولید گل و گیاه ، خاکهای مورد نیاز گلدانهای کاکتوسها و گیاهان گوشتی را از پیش آماده و در کیسه هایی به خریداران عرضه میکنند
 ترکیب این خاکها معمولا عبارتست از
خاک رس یک قسمت ، ماسه رودخانه یک قسمت ، خاک آوار یک قسمت
ودر صورتیکه خاک رس در دسترس نباشد مقداری خاکستر چوب به آن اضافه می کنند . یاد آوری می کنیم که خاک رس و خاکستر چوب هریک دارای مقادیر کافی از مواد معدنی غذایی گیاهان مانند : سیلیس ، پتاسیم ، سدیم ، آهک ، فسفاتها وغیره در بر دارند که جذب این مواد توسط گیاهان در استقامت آنها و همچنین در خوش رنگ شدن گل و ازدیاد گلها و غیره اثرات رضایت بخشی دارند . ۳ ـ خاک زباله ( کمپوست ) پوسیده یک قسمت ، مقداری پیت (خاک مخصوص گلکاری که تا مدتی رطوبت متعادل را در خود نگهمیدارد ) و یک قسمت ماسه رودخانه
مقدار خاک رس باید فوق العاده کم باشد چون عده ای از گیاهان گروه کاکتوسها وگیاهان گوشتی از جمع شدن رطوبت در خاکهای رسی آسیب میبینند. بهرحال تعویض گلدان سبب می شود که کاکتوسها و گیاهان گوشتی بزودی گسترش یافته و بزودی گلدار شوند و گلهای زیبا و درخشان و فراوان تولید نمایند .ی لطیف و فوق العاده زیبا و رنگین این گیاهان بیش از حد دل انگیز و سحرآمیز است و نظر هر بیننده را بخودجلب می کند

شرایط نگهداری کاکتوس

 این گیاه بسیار مقاوم و سازگار با هر شرایطی میباشد

کاکتوس ها با نور و آفتاب کامل از جذابیت و رشد بهتری برخوردار میباشد ولی در نور خیلی کم رشد چندانی نمیکنند

زمستانها مکانهای رو به سمت جنوب بهترین مکان برای کاکتوس است

در زمستان آبیاری در یک یا دو هفته یکبار به مقدار یک سوم حجم گلدان در هر بار آبدهی است

در فصول بهار تابستان و پاییز براحتی میتوان کاکتوس را در فضای باز و آفتاب گیر نگهداری کرد

در فصلهای تابستان و بهار آبدهی کاکتوس هفته ای دو تا سه بار هر بار به مقدار یک سوم حجم گلدان است

کشت کاکتوس در باغچه های تزیینی-حیاط منازل-ادارات-پارکها و هتلها همچنین در گلدان جهت منازل و آپارتمان ها مناسب است بهترین فصل تهیه آنها تابستان است